Ο πολιτισμός του ανθρώπου, η ιστορία και οι κοινωνίες του αποτελούν τόσο αντικείμενο παρατήρησης της καθημερινής μας ζωής από εμάς τους ίδιους, όσο και της εμπεριστατωμένης μελέτης από τους επιστημονικούς κλάδους. Oι έννοιες, χώρος (έδαφος) και χρόνος, αποτελούν βασικά διαχρονικά στοιχεία όταν μιλάμε για όλα αυτά, καθώς φωτίζουν τόσο συγκεκριμένα γεγονότα, συμπεριφορές ή επιστημονικές αλλαγές που υλοποιούνται μέσα στην ψίχα των κοινωνιών, όσο και τις υπαρξιακές-φιλοσοφικές αναζητήσεις του ανθρώπου για να εξηγήσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Οι συνήθειες, το «Ιερό» και η θρησκείες, η οικονομία και η εργασία, η τεχνική, οι ανθρώπινες σχέσεις, η ψυχολογία και τα συναισθήματα, η αρχιτεκτονική, η πολιτική εντέλει, διαμορφώνονται γύρω από τη πολύμορφη σχέση μας με τις δύο παραπάνω έννοιες.

H πανδημία μας ξάφνιασε όλους, ανέτρεψε βεβαιότητες και συνήθειες, αλλά έφερε και στην επιφάνεια άλλοτε έκπληξη και άλλοτε περίσκεψη για τις κοινωνικές αλλαγές που επέβαλαν τα δικαιολογημένα -έως ένα όριο – υγειονομικά μέτρα (μείωση μετακινήσεων, τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, sms, on line αγορές, ψηφιακή επιτάχυνση, κ.α. Οι πιο αισιόδοξοι ή οι και πιο αφελείς, υποστηρίζουν ότι όλα αυτά θα αλλάξουν μόλις δαμάσουμε την πανδημία, ενώ αντίθετα άλλοι ρέπουν στην συνωμοσιολογία. Το σίγουρο είναι ότι ακόμα και η ίδια η πανδημία και η κρίση που επέφερε δεν ήταν άσχετη με το χρησιμοθηρικό μοντέλο της μαζικής, καταναλωτικής κοινωνίας του βιομηχανισμού. Η μεγέθυνση και ο οικονομισμός της παραγωγής, η επιτάχυνση, ο χάλυβας και το πετρέλαιο, οι φαραωνικές κατασκευές, ο υπερπληθυσμός και οικολογική καταστροφή, περπατούσε πάνω στα χνάρια του δεξιού ή αριστερού μύθου της μαζικής «προόδου» με οποιοδήποτε κόστος.

Την ίδια στιγμή, το ψηφιακό υγειονομικό «σφράγισμα» της κοινωνίας, αν ενταχθεί σε μια μακροσκοπική ματιά της ανθρώπινης ιστορίας, σηματοδοτεί (ή μπορεί να ερμηνευτεί υπό μια άλλη σκοπιά) την διεργασία μιας συστημικής μετάβασης σε μια νέα φάση πολιτισμού, που στην ανθρώπινη ιστορία πάντα συνοδευόταν από κρίσεις και ρήξεις. Ο κορωνοιός ως αποτέλεσμα μιας αντιοικολογικής ανάπτυξης και της διόγκωσης είναι ένα σχεδόν φυσιολογικό ή και «καλοδεχούμενο» επεισόδιο (για ομάδες ή συμφέροντα), εφόσον παρατηρηθεί εντός των ανθρωπολογικών κρίσεων της ανθρωπότητας.

Ο ανθρώπινος πολιτισμός ως κοσμοσύστημα μεγάλης διάρκειας

Οι «μαθητευόμενοι μάγοι» της «μεταμοντέρνας» εξέλιξης, Άλβιν Τόφλερ και Ζακ Ατταλί, Πόπερ, κ.α είναι χαρακτηριστικές φιγούρες της μοντέρνας φάσης του πολιτισμού, οι οποίοι επεδίωκαν τον ερχομό της νέας μεταμοντέρνας πολλαπλής πολιτισμικής κοινωνίας, ως απάντηση της «προόδου» για τον μέλλον.