Στο βιβλίο του «Mes philo-sophes» (Germina, 2011) ο Γάλλος φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν μιλάει για τους στοχαστές που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της σκέψης του: τον Ηράκλειτο, τον Μοντέν, τον Πασκάλ, τον Σπινόζα, τον Ρουσό, τον Χέγκελ, τον Μαρξ, τον Φρόιντ κ.ά. Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο που αφιερώνει στον Μαρξ. (…) Σε κάθε νέα μου μελέτη ο μαρξισμός μου επεκτεινόταν και γινόταν βαθμιαία μεταμαρξισμός, ώς το σημείο να μην είναι κάτι άλλο από ένα πλαίσιο στο οποίο συντελούνταν η ασυνείδητη κυοφορία της αντίληψής μου για την πολυπλοκότητα, που θα κλόνιζε και θα εκθρόνιζε τον Καρλ Μαρξ. Δεν τον αρνήθηκα. Δεν τον απέρριψα, όπως τόσοι άλλοι που έκαψαν αυτό που είχαν τυφλά λατρέψει. Ο Μαρξ δεν είναι πλέον η Βίβλος μου, αλλά έχει γίνει το άστρο ενός αστερισμού. Ετσι δεν χρειάστηκε να απαρνηθώ τον Μαρξ, επειδή από την αρχή ο μαρξισμός μου ήταν ανοιχτός και αφομοιωτικός. Και οφείλω να αναγνωρίσω ότι τέτοιος ήταν και ο μαρξισμός του Μαρξ και αυτό είναι που μου επέτρεψε να τρέφομαι από αυτόν και ταυτόχρονα να απελευθερώνομαι από αυτόν. Ο Μαρξ ενσωμάτωνε στη σκέψη του την ανάγκη να γνωρίζει, την ανάγκη να δρα, την ανάγκη να ελπίζει. Απαντούσε έτσι στα τρία ερωτήματα που είχε θέσει ο Καντ πριν από δύο αιώνες: «Τι μπορώ να γνωρίζω; Τι οφείλω να κάνω; Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω;» Με θεμέλιο τη γνώση, αυτός επεξεργάστηκε ένα σύστημα που προμήθευε όχι μόνο βεβαιότητες, αλλά και νόημα και ελπίδες για τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές επιδιώξεις.

Σήμερα το πρόβλημα δεν είναι πλέον να γνωρίζουμε αν η μαρξιστική θεωρία είναι νεκρή ή μπορεί να επιβιώνει ακόμα, αλλά να κατανοούμε ότι τα γνωστικά της θεμέλια έχουν γίνει προβληματικά για μας και δεν είναι πλέον επαρκή, από μόνα τους, για να κατανοούμε τον κόσμο, τον άνθρωπο και την κοινωνία. Σύμφωνα με τον Μαρξ, η επιστήμη ήταν φορέας βεβαιότητας. Γνωρίζουμε ήδη ότι, αν οι επιστήμες προσφέρουν ορισμένες βεβαιότητες σε τοπικό επίπεδο, δεν ξεφεύγουν ωστόσο από τις συνολικές αβεβαιότητες. Από τον Πόπερ κι έπειτα, έχουμε κατανοήσει ότι οι θεωρίες είναι επιστημονικές μόνον αν μπορούν να ανασκευαστούν. Και έχουμε διαπιστώσει ότι οι επιστημονικές θεωρίες είναι θνητές. Έχουμε εξάλλου επαληθεύσει τη διαίσθηση του Πασκάλ, σύμφωνα με την οποία οι πρόοδοι των επιστημών καταλήγουν σε ανεξιχνίαστα μυστήρια. Κατά τον Μαρξ, η φιλοσοφία έπρεπε υποχρεωτικά να ξεπεραστεί. Σήμερα όλες οι πρόοδοι της επιστήμης αναζωπυρώνουν τα πρώτα φιλοσοφικά ερωτήματα (…). Ο Μαρξ δεν μπόρεσε να διατυπώσει, παρά μόνο με απλουστευτικούς όρους, τα προβλήματα της ελευθερίας και του ντετερμινισμού. Οι ιδέες της αυτονομίας και της ελευθερίας ήταν αδιανόητες στη δική του υλιστική/ντετερμινιστική αντίληψη. Σήμερα μπορούμε να κατανοήσουμε την αυτοοργάνωση και την αυτοπαραγωγή και να αποσαφηνίσουμε την πολύπλοκη σχέση εξάρτησης και αυτονομίας.