Ο ανθρώπινος πολιτισμός ανέκαθεν «ζωγράφιζε» την εικόνα της εξέλιξης του, του βίου των ανθρώπων αλλά και των υλικών πλευρών του (παραγωγή, αρχιτεκτονική, καλλιέργεια γης, τεχνολογία, κ.α) μέσα από τον συμβολισμό, τις εικόνες, του μύθους, τις τέχνες, αλλά και την ερμηνεία που έδινε στα επιτεύγματά του. Είναι αυτό που ονομάζουμε κοσμοεικόνα ή κοσμοείδωλο και αποτελεί τις αναπαραστάσεις και την αντίληψη του κόσμου μας σε συμβολικό επίπεδο. Το κοσμοείδωλο, ως συνισταμένη πολλών ερμηνειών για το μυστήριο της ζωής μας, στην εξέλιξη του πολιτισμού αποκτά διαφορετικά πρόσωπα, παρόλο που ορισμένες συμβολικές και αισθητικές μορφές του κοσμοειδώλου, θεωρούνται γενικευμένες και πολύ πραγματικές. Συνήθως είναι αυτές που αγγίζουν μύχιες πτυχές του ανθρώπου και της ανθρώπινης ψυχολογίας ή συνδέονται με πραγματικές τομές στον ανθρώπινο πολιτισμό ή ανέδειξαν και ολοκλήρωσαν τον άνθρωπο στην μέγιστη μορφή αυτονομίας του μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Οι αρχαίοι μύθοι των λαών και εν μέσω αυτών σε κεντρική κοινωνική σημασία η αρχαιοελληνική μυθολογία, αποτελούν τέτοια παραδείγματα ερμηνειών και αποτυπώσεων της ανθρώπινης ζωής.

Η αρχαία ελληνική μυθολογία, είναι σαφώς και μια ερμηνευτική σημειολογία, στηριγμένη στην ανθρώπινη διαλεκτική σκέψη,  έτσι που μπορεί να εξηγήσει τα όρια, τον πνευματικό και τεχνικό πλούτο, αλλά και τους περιορισμούς ακόμα και της σύγχρονης ζωής. Η αρχαία ύβρις, ακολουθεί πάντα την υπερβολή και το ξεπέρασμα των ορίων και είναι πολύ έντονη η μνήμη της και η επίκλησή της, ακόμα και στις μέρες μας. Ύβρη αποκαλούμε, για παράδειγμα, την οικολογική λεηλασία που προκαλεί ο μαζικός πολιτισμός μας, με την αέναη επέκταση του. Η ψυχανάλυση επίσης, στηριγμένη κι αυτή στην αρχαιοελληνική κληρονομιά και το μύθο του Οιδίποδα, αποτελεί μια συμβολική αναπαράσταση νοηματοδότησης και ερμηνείας της ανθρώπινης ψυχολογίας, αλλά και του πολιτισμού μας.

Στη σύγχρονη εποχή, το κοσμοείδωλο που επικρατεί και κυριαρχεί, είναι η αναπαράσταση του κόσμου ως μια «μεγαμηχανή ισχύος» (Λουίς Μάμφορντ). Ο βιομηχανισμός και ο αυστηρός θετικισμός του ύστερου διαφωτισμού, η μαζική κοινωνία, η οικονομιστική λογική αξιολόγησης των ανθρώπινων σχέσεων και η θρησκεία της «προόδου», συνέπεια της τερατώδους τεχνολογικής εξέλιξης, αποτελεί το κυρίαρχο εργαλείο ηγεμονίας της εξουσίας η οποία αναπαριστά την ανθρώπινη εξέλιξη με όρους παραγωγής, ομοιάζοντας τον άνθρωπο με μηχανή.

Όμως, η συμβολική διαλεκτική αναπαράσταση του ελληνικού μύθου για την τεχνολογία, είναι αδυσώπητη και σκληρή. Η τεχνολογία δεν μπορεί να απελευθερώσει και να ολοκληρώσει τον άνθρωπο. Η Τεχνική, είναι βοηθητική και προχωρά τη ζωή, αλλά είναι πάντα λειψή, κουτσή και κακομούτσουνη, παρά την καπατσοσύνη και το εύρος της. Όπως και το μυθολογικό ανάλογό της, ο Ήφαιστος, ο πρώτος τεχνολόγος, εφευρέτης και γκατζετάκιας της εποχής!!! Ο Ήφαιστος προστάτευε και βοηθούσε τους ανθρώπους όταν υπήρχε πραγματική ανάγκη. Ο Ήφαιστος εκτός από φύλακας της φωτιάς μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο φαντασιακός πατέρας του τεχνικού πολιτισμού. Και όπως η φωτιά, έτσι και η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει ή να επιφέρει καταστροφές, ειδικά όταν διεκδικεί ισότιμη θέση με τον άνθρωπο και δεν υπόκειται στον περιορισμό της από την ανθρώπινη φύση.

Η τεχνολογία ως σύστημα που επιδιώκει να τροποποιήσει γενετικά την ανθρώπινη φύση (μετάνθρωπος), θα αποτελεί πάντα μια ύβρη. Είναι δύσμορφη, όπως ο αρχαίος Θεός. Ο οποίος έχει σεξουαλική «σχέση» και παντριά με την ομορφιά (Αφροδίτη) και την ηδονή, αλλά ποτέ δεν φθάνει στον Έρωτα, το ανθρώπινο πάθος και την ψυχολογική πληρότητα. Επειδή πάντα η Αφροδίτη θα τον απατά με τον ρωμαλέο, δυνατό, γενναίο, ενστικτώδη και όμορφο θεό Άρη!!!

Αποτελεί και με μια δεύτερη ματιά, τον αποχωρισμό του ανθρώπου του δυτικού Διαφωτισμού, από τη Φύση και τη δική του φύση. Ο μηχανικός κόσμος και η αντιανθρώπινη εκτροπή της Τεχνικής, θα βιώνεται στο σύγχρονο κόσμο ως βίαιη και παθογόνα απόσπαση, ως τραύμα, απώλεια και ακρωτηριασμός. Και πάντα η ανθρώπινη φύση θα αντιπαλεύει την τεχνολογική ύβρη, αναζητώντας τον Έρωτα και την ζεστασιά των σωμάτων, την ανθρώπινη φιλιά και την ανάγκη ακόμα και να αυτοπεριορίζει την απόλυτη «πρόοδο», προκειμένου να αισθάνεται ευτυχισμένος.

Επειδή, πάντα η Αφροδίτη θα συνεχίζει να απατά τον Ήφαιστο με τον θεό Άρη!!!

Δημήτρης Ναπ.Γ

ΟΙ ΜΗΧΑΝΕΣ ΜΟΥ

Λήδα & Σπύρος, Οι μηχανές μου Στίχοι: Ανδρέας Αγγελάκης Μουσική: Λήδα Χαλκιαδάκη

Πώς αγαπώ τις μηχανές μου,
πώς αγαπώ να τις κοιτάω
κι αν θέλω κάτι τι να κάνω;
Ένα κουμπί τους να πατάω.

Πώς αγαπώ τις μηχανές μου,
όλα ρολόι τώρα πάνε.
Δεν έχω φίλους τι τους θέλω;
Οι μηχανές πιο ωραία μιλάνε.

Πώς αγαπώ τις μηχανές μου,
αυτές με γέννησαν αλήθεια
και βύζαξα απ’ αυτές το γάλα
κι αυτές μου είπαν παραμύθια.

Πώς αγαπώ τις μηχανές μου,
κάθομαι μόνη μου στο σπίτι
και στις οχτώ η ώρα ανάβω
ηλεκτρικό αποσπερίτη.