Αν χρειαστεί ποτέ να δείξω με μια μόνο εικόνα ή να περιγράψω με μια μόνο λέξη την Ελλάδα που χάνεται – ή μάλλον την Ελλάδα που ήδη χάθηκε – θα χρησιμοποιήσω μια φωτογραφία του δρόμου του Αχλαδόκαμπου και θα πω απλά: «κωλοσούρτης».
Ο δρόμος που ένωνε – και ακόμα ενώνει, αν και πλέον τον χρησιμοποιούν ελάχιστοι – το Άργος με την Τρίπολη, δηλαδή κατ’επέκταση την πρωτεύουσα του κράτους με την Αρκαδία, τη Μεσσηνία, τη Λακωνία, ακόμα και ορισμένες περιοχές της Ηλείας. Με λίγα λόγια ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής επικράτειας, αλλά κυρίως την συντριπτική πλειοψηφία των τόπων στους οποίους σχηματίστηκε ηθικά, πολιτισμικά και πολιτικά η νεοελληνικότητα. Με τα καλά της και τα κακά της βεβαίως…

Εκεί που ο μεσσήνιος λαδέμπορος διασταυρωνόταν με τον φοιτητή από το χωριό της ορεινής Γορτυνίας που σπούδαζε με χίλιες στερήσεις γιατρός στην Αθήνα. Εκεί που ο φαντάρος στο «Κέντρο Εκπαιδεύσεως» του Πεζικού στην Τρίπολη κουβέντιαζε για ποδόσφαιρο με τον μανιάτη αστυφύλακα που κατέβαινε το Πάσχα στο χωριό του. Εκεί που η νεαρή κομμώτρια από τα Φιλιατρά, εσωτερική μετανάστρια στην Αθήνα, συναντούσε τον έρωτα στο πρόσωπο του εμπόρου ανταλλακτικών αυτοκινήτων από την Τρίπολη. Εκεί τέλος πάντων που γυρίστηκε η ταινία του νεοελληνισμού στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον πόλεμο και τον εμφύλιο με φόντο ένα στρογγυλοφάναρο λεωφορείο των ΚΤΕΛ ή ένα σιδηροδρομικό σταθμό (τότε που η Πελοπόννησος διέθετε και τέτοιους…).

Ο Αχλαδόκαμπος, ονομάστηκε έτσι μάλλον γιατί το μοναδικό χωριό που είναι σχετικά κοντά στη χάραξη του δρόμου λέγεται, ακριβώς, Αχλαδόκαμπος. Για αχλάδια και αχλαδιές βεβαιώς στην περιοχή, ούτε κατά διάνοια, τουλάχιστον σήμερα.

Αυτό που βλέπει κανείς αν κοιτάξει κάτω είτε προς το μαντινειακό οροπέδιο από τη μια πλευρά, είτε προς τον κάμπο του Άργους από την άλλη, είναι πολλοί ελαιώνες. Έτσι για την προέλευση της ονομασίας του χωριού και κατ’επέκταση του δρόμου κυκλοφορεί μια εξαίσια γελοία ετυμολόγηση, που δείχνει ότι οι αστικοί μύθοι αν και δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του άστεως, παραμένουν ανεξάντλητη πηγή γέλιου. Λέγεται λοιπόν πως περνώντας ένας οθωμανός πασάς επί τουρκοκρατίας από την περιοχή, κοίταξε τους απέραντους ελαιώνες κάτω στον κάμπο και αναστέναξε λέγοντας: Αχ λαδόκαμπος!!! Εξ ου και η ονοματοδοσία… Δεν είναι φοβερά φαιδρή ιστορία;

Το χωριό του Αχλαδόκαμπου πάντως έχει και σοβαρότατες ιστορίες στο παρελθόν του. Στην περιοχή υπήρχε κατά την αρχαιότητα η αργολική πολίχνη Υσιές, ενώ στα νεότερα χρόνια αναφέρεται ήδη από την εποχή της δεύτερης βενετοκρατίας στα τέλη του 17ου αιώνα. Στην κατοχή έχουμε εδώ μια σημαντική μάχη και νίκη του ΕΛΑΣ με τα γερμανικά στρατεύματα, αλλά και – λίγο μετά — σφοδρή σύγκρουση των ανταρτών με τα τάγματα ασφαλείας.
Φαίνεται πως ανέκαθεν η περιοχή εξυπηρετούσε ως συγκοινωνιακός κόμβος, γι αυτό άλλωστε και λειτουργούσε χάνι στο χωριό.

Ο «κωλοσούρτης» ή «κολοσούρτης», στην ορθογραφία δεν θα συμφωνήσουμε ποτέ – ήταν ένας από τους πιο κεντρικούς σιδηροδρομικούς και οδικούς άξονες και ταυτοχρόνως ένας από τους πιο άθλιους. Ο δρόμος είχε μια μακριά σειρά από ανηφορικές στροφές 180 μοιρών, συχνές ανάποδες κλίσεις στο οδόστρωμα, κανένα προστατευτικό μέσο, όπως κιγκλιδώματα ή διαχωριστικό, κακό οδόστρωμα, ελλειπή σήμανση και φωτισμό και βεβαίως πολλή κίνηση. Τα «πανταόλα» δηλαδή τα στραβά που μπορεί να έχει ένας δρόμος.

Η ανάβαση του κωλοσούρτη αρχίζει λίγο μετά τους ιστορικούς Μύλους της Αργολίδας, εδώ που δώθηκε στα 1825 η ομώνυμη μάχη, μια από τις ελάχιστες με νικηφόρο για τους Έλληνες αποτέλεσμα εναντίον των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Πρωταγωνιστές ο Κωνσταντής Μαυρομιχάλης, ο Μακρυγιάννης κι ο Δημήτριος Υψηλάντης που επιπλέον στους Μύλους έζησε και το ρομαντικό αποκορύφωμα του έρωτά του με τη Μαντώ η οποία επέμενε να συμμετάσχει αυτοπροσώπως στη μάχη και πολέμησε στο πλευρό του.

Αργότερα οι Μύλοι διατήρησαν τη σημασία τους για πολύ πιο ταπεινούς, αλλά εξίσου ουσιαστικούς λόγους. Στην περιοχή σταματούσαν οι ταξιδιώτες που προετοιμάζονταν για την ανάβαση του κωλοσούρτη, καθώς κι εκείνοι που μόλις είχαν ολοκληρώσει τη διαδρομή του από την αντίθετη κατεύθυνση, για να απολαύσουν τα σουβλάκια στα φημισμένα γι αυτά μαγαζιά, που βρίσκονται εκατέρωθεν του δρόμου.

Πάνω στο δρόμο του Αχλαδόκαμπου υπήρχαν και ταβέρνες, στο ψηλότερο σημείο του, καθώς και σταθμοί εξυπηρέτησης αυτοκινήτων. Σήμερα που ο δρομος έχει σχεδόν εγκαταληφθεί, έκλεισαν.

Ο κωλοσούρτης έχασε τον κομβικό του ρόλο, όταν φτιάχτηκε «το τούνελ», δηλαδή ο νέος αυτοκινητόδρομος Κορίνθου – Τριπόλεως που οι περισσότεροι ονόμαζαν «τούνελ» γιατί σ’αυτον λειτούργησε μια από από τις πρώτες, αν όχι η απολύτως πρώτη, οδική σήραγγα στην Ελλάδα, εκείνη του Αρτεμισίου.

Σήμερα, αν και αισθητά αναβαθμισμένος σε σχέση με το παρελθόν, χωρίς ανάποδες κλίσεις, με στηθαίο προστασίας και μεγαλύτερο πλάτος σε πολλά του σημεία, δεν συγκεντρώνει πάρα λίγα αυτοκίνητα. Μέσω του Αχλαδόκαμπου, το δρομολόγιο Άργος – Τρίπολη γίνεται περίπου σε χρόνο 40 λεπτών της ώρας, αλλά ελάχιστοι τον προτιμούν.

Είναι κυρίως επαγγελματίες με μικρά φορτηγά που προφανώς προσπαθούν να αποφύγουν τα υπέρμετρα διόδια των παραχωρηθέντων στους ιδιώτες αυυοκινητοδρόμων, κάποια οχήματα που μετακινούνται σε γειτονικές περιοχές, λίγοι καλοκαιρινοί ταξιδιώτες που δεν βιάζονται και θέλουν να βάλουν στο ρεπερτόριο των διακοπών τους την θέα στον Αργολικό Κόλπο, που είναι εδώ, στις στροφές του κωλοσούρτη, η καλύτερη δυνατή από οποιοδήποτε άλλο επίγειο σημείο του πλανήτη μας.

Υπάρχουν τέλος και ορισμένοι σαν κι εμένα, που οπότε βρίσκουμε ευκαιρία ερχόμαστε από τον δρόμο του Αχλαδόκαμπου, όχι από υπολογισμό, ούτε από τουριστική διάθεση, αλλά για ένα μικρό φόρο τιμής στην Ελλάδα των παιδικών μας χρόνων και της εφηβείας μας. Μιας πατρίδας πολύ λιγότερο σύγχρονης, πολύ περισσότερο οκνηρής, σίγουρα πιο ταπεινής, το ίδιο σκληρής, αλλά οπωσδήποτε πιο γελαστής από τη σημερινή.