Η αγάπη και ο θαυμασμός του Κάρολου Μαρξ για την αρχαία Ελλάδα είναι δεδομένα και οι μελέτη των αρχαίων κειμένων επηρέασαν το έργο του. Μάλιστα, στα χρόνια των σπουδών του, μετέφρασε στη μητρική του γλώσσα ένα μέρος της «Ρητορικής» του Αριστοτέλη. Ενώ τα έργα του Ευριπίδη: «Εκάβη», «Μήδεια», και «Ηλέκτρα», αποτελούσαν επίσης κείμενα μελέτης και στοχασμού για το νεαρό Μαρξ. Ο Προμηθέας, επιπλέον, αποτέλεσε τη συμβολική μορφή της αντίστασης και της ελευθερίας του ανθρώπου.

Το 1841 στο πρόλογο της διδακτορικής διατριβής του, αναφέρει τα λόγια του Προμηθέα στον Ερμή, από την τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης»: «Μισώ όλους εσάς τους θεούς. Και τα βάσανά μου δεν θα αλλάξω με τη δουλική υποταγή στον τύρρανο». Επιπλέον, είχε μελετήσει τα Ομηρικά Έπη και ο Όμηρος ήταν από για τον Μαρξ από τους πιο αγαπημένους ποιητές της αρχαιότητας. Μάλιστα, η κόρη του Ελεονώρα Άβελινγκ, έγραψε ότι ο πατέρας της διάβαζε μεγαλόφωνα την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια», ώστε να ακούν και οι κόρες του.

«Μέγιστους Έλληνες ποιητές», αποκαλούσε τους τραγικούς, Αισχύλο (τον οποίο μάλιστα διάβαζε από το πρωτότυπο, όπως έλεγε ο Πωλ Λαφάργκ), Σοφοκλή και Ευριπίδη. Στο Αισχύλο μάλιστα, προσπαθούσε να μελετήσει τον φιλοσοφικό στοχασμό της αρχαίας σκέψης και πρωτοείδε στον Αισχύλο την έννοια της πολιτικής να εισβάλλει στη θεατρική σκηνή. Στο πρωτότυπο διάβαζε, επίσης, τον Αριστοφάνη, τον Αππιανό, τον Λουκρήτιο, τον Πλούταρχο, τον Κικέρωνα, κ.α.

Ο Κάρλ Μαρξ θεωρούσε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους πρωτεργάτες της διαλεκτικής σκέψης και επιπλέον την ελληνορωμαική αρχαιότητα σοβαρό μοχλό ανάπτυξης του ανθρώπινου πολιτισμού. Από το σχήμα, αυτό δεν εξαιρούσε τον Μέγα Αλέξανδρο, στον οποίο είδε την περίοδο της εξωτερικής εξέλιξης και άνθησης του αρχαιοελληνικού πνεύματος.

«Η Ελλάδα και η Ρώμη υπήρξαν χώρες με υψηλότερο επίπεδο «ιστορικής ανάπτυξης» ανάμεσα στους λαούς τους αρχαίου κόσμου. Το ανώτατο σημείο εσωτερικής άνθισης της Ελλάδας συμπίπτει με την εποχή του Περικλή, το ανώτατο σημείο εξωτερικής άνθισης με την εποχή του Αλέξανδρου» (Κ. Μαρξ και Φ.Ένγκελς – Άπαντα)

Για τον γερμανό φιλόσοφο, η εποχή του Αλέξανδρου, υπήρξε η εποχή του Αριστοτέλη, που αμφισβήτησε τόσο την αιωνιότητα του ατομικού πνεύματος όσο και τον θεό των θετικών θρησκειών.

Στο μαρξιστικό σχήμα της εξέλιξης των παραγωγικών σχέσεων, η εξωτερική ανάπτυξη του αρχαιοελληνικού κόσμου με τις ανατολικές κατακτήσεις του Αλέξανδρου, αποτελεί την φυσιολογική εξέλιξη και ανάπτυξη του ιδιότυπου- σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο – δουλοκτητικού συστήματος παραγωγής του 5ου αιώνα, το οποίο από ένα σημείο και μετά δεν αναπτυσσόταν άλλο.

Οι μακεδονικές κατακτήσεις, δημιούργησαν νέους πολιτικούς, μα και εμπορικούς δρόμους, ενώ ξεκινησε μια διεργασία σύνθεσης και αλληλοδιείσδυσης  Δύσης και Ανατολής.

«Η ρήση του Μάρξ ότι η εξωτερική άνθιση της Ελλάδας συμπίπτει με την εποχή του Αλέξανδρου, έχει τεράστια σημασία για τη μελέτη της ιστορίας του αρχαίου Ελληνισμού, πρίν απ’ολα γιατί οι αντικειμενικές συνέπειες των μακεδονικών κατακτήσεων ήταν κολοσιαίες. Η δράση του Μακεδόνα στρατηλάτη, όπως ειπώθηκε, εναρμονιζόταν με τις απαιτήσεις της εποχής. Η ανάπτυξη της οικονομίας μπορούσε να γίνει μόνο σε πλάτος και η ελληνομακεδονική επεκτατική πολιτική συντελούσε, τουλάχιστον προσωρινά, στο ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης» (Οι κλασικοί του Μαρξισμού για την Αρχαία Ελλάδα – Δημήτρης Ι. Τσιμπουκίδης – εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα – 1996)

Δημήτρης Ναπ.Γ