Πίσω απ’ τη βιτρίνα
η Δραπετσώνα, το Κερατσίνι, η Ελευσίνα
πίσω απ’ τη βιτρίνα όλα αυτά.

Γκαζάδικα, βαφεία κι η θάλασσα λεκές,
έγινε το κορμί μου σκουπιδοντενεκές
και βρίζω τον αγέρα κι αυτή τη μαύρη σκόνη
που γδέρνει τα πλεμόνια και τη ζωή μου λιώνει…

Όταν ο Κώστας Τριπολίτης έγραφε τους στίχους, το μεγαλύτερο πρόβλημα των περιοχών αυτών ήταν η μόλυνση και οι κακές συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων. Περιοχές φτωχές και υποβαθμισμένες τα προηγούμενα πολλά χρόνια, με έντονο προσφυγικό στοιχείο και την προγραφή τους ως τόποι ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας. Προλεταριάτο, πρόσφυγες, βιοπαλαιστές κάθε είδους, λούμπεν και απόκληροι, μικρομάγαζα, αχθοφόροι του λιμανιού και μικροβιοτεχνίες, φασόν κάθε είδους, μηχανουργεία και μαστορική με όλες τις αντιφάσεις και παραγωγικές στρεβλώσεις προσκολλημένα στην «εκσυγχρονιστική» στρεβλή διόγκωση της εξαρτημένης εκβιομηχάνισης κυρίως από τον ξένο παράγοντα και τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες.

Και πλήθος λαού. Εξαγνισμένος και μυθοποιημένος, όπως τον αντίκριζα κι εγώ πίσω από τη βιτρίνα της μικροαστικής γωνιάς της γειτονιάς μου, στην αθηναϊκή μεγαλούπολη. Αγωνιστές ενάντια στην εξουσία και το μαράζι της καθημερινότητας.

Την δεκαετία του ’60, ο επώδυνος καθημερινός μόχθος στις «παραγκουπόλεις» και στα προσφυγικά, ισορρόπησε με την αθρόα μετανάστευση, ενώ στην δεκαετία του 70, τα ναυπηγεία και τα διυλιστήρια του Τομ Πάππας με τις φουτουριστικές δεξαμενές, έδεσαν με την ανάγκη του μεροκάματου και την υποτέλεια της χώρας σε ξένους και ντόπιους δυνάστες. Δημιουργήθηκε τότε ένα νεορεαλιστικό «κινηματογραφικό» τοπίο με την ανάγκη στέγασης που κατέλαβε το βουνό πάνω από το Πέραμα με τα εργατικά αυθαίρετα. Λαϊκές κατοικίες της μιας νύχτας, με την βοήθεια της γειτονιάς και την ταύτιση του παραγωγού κατοικιών με τον χρήστη τους, σε μια σχεδόν επαναστατική ανατροπή της εμπορευματικής λογικής της κατοικίας. Είναι τα γιαπιά που τόνιζαν την ανάγκη των εσωτερικών μεταναστών για «ένα κεραμίδι πάνω απ’το κεφάλι μας», αρκετό για να στεγάσει τα «αυθαίρετα», για το κεφάλαιο και το άπονο κράτος, όνειρα των λαϊκών τάξεων με την μικρή αυλή και το γιασεμί στη γλάστρα. Πλημμύριζε ο τόπος απ’την ευωδιά των λουλουδιών με την διάχυτη υπενθύμιση του μαζούτ και της μόλυνσης του τόπου. Χρωματίζοντας με αντιφατικά χρώματα και αρώματα, την αγωνία για να ανθίσει ζωή μέσα στις ρωγμές μιας Ελλάδας που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να γίνει λεύτερη.

Και το ΄80, με την «δικαίωση» των λαϊκών ονείρων, «από τα πάνω», μέσω ενός παρασιτικού «σοσιαλισμού», ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός έγινε ακόμα πιο αντιφατικός. Η διαστρέβλωση εθνικών και ταξικών οραμάτων απελευθέρωσης, η δημαγωγία και ο αερητζίδικος τριτογενής τομέας, δημιούργησαν νεόκτιστα (νεόδμητα, για τον «εκσυγχρονισμό») οικήματα και όνειρα, παλεύοντας με κάθε τρόπο να λεηλατήσουν το ήθος και την λαϊκή ψυχή. Και στα χρόνια της τωρινής μνημονιακής κατοχής, τα ερείπια και τα φαντάσματα των συνοικιών του μόχθου και της παραγωγής, μοιάζουν να αναζητούν όχι εκείνη την δύσκολη εποχή, αλλά το πνεύμα μιας αυτόκεντρης και αυτόνομης ευκαιρίας που χάθηκε μέσα στις πολλές αντικρουόμενες ιδεολογικές ατραπούς.

 

Συχνά, ψάχνω στις  γειτονιές αυτές. Τον ήχο του πρώτου πρωινού λεωφορείου και τον στεναγμό συγγενών και φίλων που επισκεπτόμασταν οικογενεικώς Κυριακές απόγευμα.. Μορφών με γλύκα και πείσμα, που ξεκινούσαν αξημέρωτα για μια κοπιαστική ζωή με όνειρα και όραμα. Κάπου, ίσως υπάρχει πάλι ελπίδα. Τώρα που ορφάνεψαν οι ιδεολογίες και οι χίμαιρες έδειξαν το εφιαλτικό πρόσωπό τους. Στα χρόνια μας,  που χρειάζεται ένα συλλογικό χέρι να δώσει πάλι ζωή, όχι στην μόλυνση και στην εκμετάλλευση καιρών αλλοτινών, αλλά σε μια νέα παραγωγική λογική μακριά από αφέντες και δυνάστες. Εγώ θα συνεχίζω να ψάχνω…!

Δημήτρης Ναπ.Γ