“Άλλοι τώρα διασχίζουν Τα πεζοδρόμια με καινούργια συνθήματα Άλλες φάλαγγες συμπαγείς τραγουδούν Εμβατήρια η αυλαία υψώνεται πάλι.”

Κλείτος Κύρου, Εν όλω, Συγκομιδή 1943-1997, Άγρα, Αθήνα 1997

Αφου απορρίψουμε τελεσίδικα την εύκολη – και κατ’εμέ μικροαστικά ελιτίστικη – ανάγνωση της «ποίησης της ήττας», ως το «κλάμα» ή τη μεμψιμοιρία μιας αριστεράς που ηττήθηκε στον εμφύλιο, μπορούμε να μιλήσουμε θαρρώ πιο σοβαρά και βαθιά.

Η αναγνώριση της «ήττας» στο ποιητικό επίπεδο, είναι το ανάλογο της αναγνώρισης της πληγής, του τραύματος, της απώλειας, στον άνθρωπο. Πρώτο και αναγκαίο βήμα για να το πενθήσει και να το ξεπεράσει. Χρειάζεται δύναμη ο άνθρωπος γι’αυτό. Για να αντέξει, να αγγίξει τον πόνο και τις αντιφάσεις, να κατανοήσει και να αλλάξει. Ήταν δύναμη η ποίηση αυτή για την αριστερά. Το αντίθετο θα ήταν μια αυταρχική «αριστερή» ανάγνωση του αστικού δόγματος της ισχύος και της αυταρχικής εξουσίας του Εγώ ή πιο λαικά θα ήταν  η «αριστερή εκδοχή» του «γ…ω και δέρνω» ενώ νιώθω τόσο μηδαμινός, μόνος και πονεμένος χωρίς να έχω τα κότσια να το αντικρίσω.

Την ίδια στιγμή, η «ποίηση της ήττας» αντλεί την γνήσια επαναστατική της ρίζα απο τον «επαναστατικό ρομαντισμό» της αναζήτησης ενός χαμένου παραδείσου, τον οποίο θα έκτιζε απ’την αρχή, χωρίς τις αλλοιώσεις της γραφειοκρατίας και του δογματισμού. Άλλωστε κάθε «επανάσταση» και ουτοπία, αντλεί τα διδάγματά της απο έναν «χαμένο παράδεισο» είτε ηθικό, είτε εξισωτικό. Που μέσα σ’αυτό ευδοκιμούσε η ηθική φύση του ανθρώπου, είτε το κοινό μοίρασμα της παραγωγής, και η συντροφικότητα της ελευθερίας. Τούτη η ποιητική ψυχή της αριστεράς, ήταν αυθεντικά ανθρώπινη και τρυφερή. Γι’αυτό και μπορούσε να αντιστέκεται και να πολεμά τον τρόπο ζωής του βιομηχανικού καπιταλιστικού πολιτισμού, μιλώντας τη γλώσσα και «την αγωνία αυτού του τόπου για ζωή». Ενάντια στο νεωτερίστικο και ολοκληρωτικό λόγο της «προόδου» στο οποίο εν μέρει συμμετείχε και η εξουσιαστική αλλοίωση της «αριστερής πρωτοπορίας».

Είναι επαναστατική και δυνατή, γιατί πρώτη αυτή αρνείται στο χώρο της τέχνης, την τυραννία της αέναης ιδέας της «εξέλιξης» και της «προόδου. Κοινό πιστεύω, κάθε «δεξιάς» και «αριστερής» μετα-μοντέρνας διαχείρισης. Υπό αυτό το πρίσμα ήταν πολύ μπροστά από τότε. Βαθιά, ερωτική και αντιεξουσιαστική, υπεύθυνα ελληνική, αφού λοιδορούσε την αρχοντοχωριάτικη ζήλια για κάθε «δυτική φορεσιά». Σεβόταν τον γενέθλιο τόπο και κατανοούσε πόσο δίκιο είχε ο Σεφέρης, όταν έγραφε πως : «Γυρίσαμε διψασμένοι απο τη Δύση». Βελούδινη κλωστή την ενώνει με τον επαναστατικό ρομαντισμό του «αναρχικού» Ανδρέα Ρηγόπουλου, του Παναγιώτη Πανά και τους Επτανήσιους Ριζοσπάστες. Συνομιλεί με τους «Δυτικούς» Σέλλευ, Ουίλιαμ Μπλεηκ, Γουίτμαν, τους Μπίτ λογοτέχνες και τον «Ανατολίτη» Ντοστογιέφσκι ενώ ξαποσταίνει σε λαϊκό καφενείο με τον Κόντογλου, τον Τσαρούχη, τον Καζαντζάκη και τον …Τσιτσάνη.  Το πίσω-μπρος δεν την φοβίζει γιατί αυτό θέλει ρίζα, γενναιότητα, ηθική και αυτογνωσία.

Ήταν πάντοτε μιας «ήττας που νικάει την εξουσία», ο Αναγνωστάκης, ο Μιχάλης Κατσαρός, ο Κλείτος Κύρου, ο Λεοντάρης, ο Άρης Αλεξάνδρου και τόσοι άλλοι. Με την ενημερότητα του «τραγικού» της αριστεράς, τη δύναμη της αυτοκριτικής, του τόπου και της ελληνικής γλώσσας, την προσωπική και συλλογική αλλαγή.

Δημήτρης Ναπ.Γ.

Άρης Αλεξάνδρου («Ευθύτης οδών»)

Χρόνια πασχίζουμε να χτίσουμε τον κόσμο

να τον μεταμορφώσουμε

ζυμώνουμε τη λάσπη και συνεχώς διαλύεται

απ’τις προλήψεις τις βροχές τις προδοσίες

Είμαστε υπεύθυνοι για τα υλικά

Για τις λιποψυχίες μας

*

Έλα λοιπόν, εσύ ο γεροδεμένος

φορτώσου τον βαρύγδουπο τον μεγάλο Στάλιν

και ρίχ’τον στη φωτιά.

Έλα κουνήσου, δεν το βλέπεις

πως κουβαλάω κιόλας τον Ίλιτς;

Όσο οι φλόγες θα φουντώσουν

και θα σκορπίζονται οι στάχτες

Εμείς θα διαρρυθμίσουμε τούτον

τον νεκρότοπο σε βιβλιοθήκη.

Ποιος ξέρει;

Μια και το’χουν συνηθίσει

ίσως να’ρχονται και πάλι οι αντιπροσωπείες

μόνο που αντί να προσκυνάνε το δέρμα τους

που στέγνωσε

σαν άγραφη διφθέρα

θα σκύβουνε στα έργα τους

θα τα διαβάζουν και θα κρίνουν

*

Η αναμμένη λάμπα

Εσείς που υπακούτε σε κυβερνήσεις και Π.Γ 

σαν τους νεοσύλλεκτους στο σιωπητήριο 

θ’αναγνωρίσετε μια μέρα πως η ποσότητα της πίκρας 

έτσι που νότιζε για χρόνια τους τοίχους του κελιού

είταν αναπόφευκτο 

να φτάσει στην ποιοτική μεταβολή της 

και ν’ακουστεί σαν ουρλιαχτό 

σαν εκπυρσοκρότηση.

Εσείς που άλλα λέγατε στους φίλους σας 

κι άλλα στην καθοδήγηση

θ’αναγνωρίσετε μια μέρα 

πως εγώ είμουνα μονάχα παραλήπτης 

των όσων μου’στελναν 

γραμμένα με λεμόνι οι φυλακισμένοι 

και των δυο ημισφαιρίων.

Αν μου πρέπει τιμή

είναι που είχα πάντοτε τη λάμπα αναμμένη

μέσα στην κάμαρά μου

κι έκανα την εμφάνιση των μυστικών μηνυμάτων

κρατώντας τις λογοκριμένες γραφές

πάνω στη φλόγα.