Η θλίψη για τους νεκρούς δεν έχει ακόμα στεγνώσει στην Τουρκία των «επενδύσεων» και του «εκσυγχρονισμού». Όμως και στην πατρίδα μας, οι «σωτήρες-επενδυτές» από τα μεταλλεία ξεκίνησαν, φέρνοντας μαζί με τα …λιμάνια και το θάνατο. Μαζί με το «μοντέρνο» και τις νέες συνθήκες «πολιτισμένης δουλοπαροικίας». Οι εικόνες από το παρελθόν των στοών του Λαυρίου, προβάλλουν τις φρικαλέες αντιστοιχίες και προδιαγράφουν το μέλλον της διαχρονικής μας αποικίας, του τόπου μας.

Η πρώτη λοιπόν, μεγάλη εισβολή του δυτικού κεφαλαίου στην Ελλάδα, έγινε στην περιοχή του Λαυρίου το 1864. Οι «επενδυτές» ήταν ο Ιταλός μεταλλειολόγος Τζιοβάνι Μπατίστα Σερπιέρι και οι Γάλλοι κεφαλαιούχοι Roux και Fressynet, οι οποίοι ίδρυσαν την εταιρεία «Roux-Serpieri-Fressynet C.E.». Η γη του Λαυρίου είχε πλούσιο υπέδαφος σε κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος και αργυρούχου μόλυβδου και ήταν ξακουστή από την αρχαιότητα(η μεταλλευτική δραστηριότητα σε αυτά χρονολογείται από το 3.000 π.Χ.), αλλά τα μεταλλεία που υπήρχαν, υπολειτουργούσαν για χρόνια . Η έκταση αγοράστηκε από την Μονή Πεντέλης και την κοινότητα Κερατέας και ήταν πάνω από 11000 στρέμματα. Η αποικιοκρατική «επένδυση» συνέδεσε την ληστρική εκμετάλλευση της φτωχολογιάς που έτρεξε να βρει ένα κομμάτι ψωμί στους «ξένους» με την αναβάθμιση της περιοχής σε υποδομές που χρειάζονταν τα μεταλλεία.

Η εταιρεία  διαμορφώνει την προβλήτα στο λιμάνι του Λαυρίου, ανοίγει δρόμους, κτίζει κτίρια υποδομής, κ.α με ένα ασύλληπτο για την εποχή ποσό, που φτάνει τα 15 εκατομμύρια δραχμές. Αυτά στο έδαφος, βέβαια, γιατί στο υπέδαφος η αποικιακή δουλοπαροικία είχε στήσει το άθλιο σκηνικό της. Άνθρωποι φαντάσματα δουλεύουν μέρα νύχτα σε άθλιες συνθήκες εργασίας, χωρίς κανένα δικαίωμα, περίθαλψη ή σύνταξη. Ακόμα κι αν αντέξουν για χρόνια στις στοές, καταλήγουν με ανεπανόρθωτες σωματικές βλάβες, μέχρι να αντικατασταθούν από τους επόμενους. Η περιοχή του Λαυρίου σκεπάζεται από ένα σύννεφο μόλυβδου, με αποτέλεσμα να αυξηθούν σε σχέση με την υπόλοιπη Αττική, τα κρούσματα καρκίνου των πνευμόνων και άλλων νεοπλασιών. Μάλιστα η εταιρεία, «πρωτοπόρα» σε πολλά, πρωτοτυπεί για την εποχή και «κόβει» εταιρικό νόμισμα για την πληρωμή των εργατών-σκλάβων. Το νόμισμα αυτό είχε βέβαια αντίκρυσμα μόνο στα μαγαζιά που είχε στήσει η εταιρεία στη γύρω περιοχή. Έτσι το χρήμα επιστρέφει στην ίδια, αυξάνοντας παράλληλα την εκμετάλλευση και την εξάρτηση των εργατών από αυτήν.

Η εργασιακή υποδούλωση αναπόφευκτα φέρνει και τον αγώνα των μεταλλωρύχων οι οποίοι κάνουν πολλές απεργίες. Οι απεργίες έγιναν το 1883, 1887, 1896, 1906, 1910, 1919, 1921, 1929, 1964. Πιο σημαντικές ήταν εκείνες του 1896, του 1906 και του 1929. Η απεργία του 1896, διαρκεί από τις 8 μέχρι τις 21 Απριλίου. Η εταιρεία αρνείται να συναντήσει την απεργιακή επιτροπή των εργατών.

Τα αιτήματά τους ήταν ( είναι εφιαλτική η διαπίστωση πόσο σύγχρονα ξαναγίνονται στις μέρες μας) :

* Αύξηση του μεροκάματου.

* Εξαναγκασμός της εταιρείας να φτιάξει έργα για να μη σκοτώνονται οι εργάτες.

* Κατάργηση της δουλειάς της Κυριακής.

* Να πληρώνονται απ’ ευθείας απ’ την εταιρεία κι όχι από τους εργολάβους.

* Να ιδρυθεί νοσοκομείο και φαρμακείο.

Το ξημέρωμα της 8ης Απριλίου 1896, 1.800 εργάτες ανέβηκαν από το μεταλλευτικό φρέαρ – βάθους 182 μέτρων όπου δούλευαν, έκλεισαν όλες τις εισόδους, περικύκλωσαν τον χώρο και κήρυξαν απεργία. Διεκδικούσαν όλα τα παραπάνω αιτήματα αλλά και την κατάργηση των εργολάβων. Τους γνωστούς σε όλη τη πορεία του νεοελληνικού κράτους έως σήμερα «μεσάζοντες», που έπαιρναν το έργο μιας στοάς και «μίσθωναν» εργάτες να δουλεύουν για λογαριασμό τους. Η εταιρεία τους έδινε και το μεροκάματο των εργατών, αλλά εκείνοι έδιναν ψίχουλα στους μεταλλωρύχους. Η εταιρεία αρνείται τα αιτήματα και κάποιος μπράβος της πυροβολεί στο πλήθος. Οι εργάτες Καραφλιάς και Βασιλακόπουλος σκοτώνονται. Οι εργάτες αντιδρούν και επιτίθενται με πέτρες, ξύλα, μεταλλεύματα και σωματική βία. Η σύρραξη πλέον γίνεται ανοιχτή μεταξύ των μεταλλωρύχων και των κρατικών δυνάμεων καταστολής που είχαν καταφθάσει. Ακολουθεί η ανατίναξη των αποθηκών της δυναμίτιδος και του πετρελαίου. «Οι κ. Σερπιέρης, οι μηχανικοί Ραμπού και Σπανζεράλ, καθ’ ων υπήρχε μήνις, ετράπησαν εις φυγήν, μεταφιεσθέντες εις Δωριείς εργάτας».

Τελικά, όπως και στις μέρες μας, οι κεφαλαιοκράτες «προστατεύονται» από την κυβέρνηση και το στρατό, καθώς η εξέγερση των εργατών καταστέλλεται από το ιππικό, μία πυροβολαρχία κι ένα ευζωνικό τάγμα. Οι δε γαλλικές προξενικές αναφορές, προκειμένου να προστατευθούν οι Γάλλοι υπήκοοι και τα οικονομικά τους συμφέροντα στην περιοχή, κάνουν λόγο για την παρουσία του γαλλικού θωρηκτού «Cosma» στο λιμάνι του Λαυρίου που θα ενίσχυε σε μια κρίσιμη στιγμή το στρατιωτικό σώμα της Καμάριζας. Το ίδιο συμβαίνει και στην απεργία του 1906 όπως αναγράφεται πάλι στις γαλλικές προξενικές αναφορές. Στην απεργία αυτή σκοτώνονται δύο εργάτες, τραυματίζονται πολλοί, ενώ άλλοι συλλαμβάνονται και δικάζονται.Τελικά η εταιρεία αυξάνει το μεροκάματο κατά μια … πεντάρα!

Το μαρμάρινο άγαλμα του Σερπιέρι (έργο του γλύπτη Γ. Βρούτου), ως σύμβολο «ευγνωμοσύνης» στον ημιφεουδαρχικό κεφαλαιοκράτη αλλά και δηλωτικό της ξένης εξάρτησης, βρισκόταν στο τέλος της κεντρικής πλατείας του Λαυρίου από το 1899, μέχρι το 1982. Εκείνη τη χρονιά η κρατική τηλεόραση έδειξε μια τηλεοπτική σειρά, «Tα Λαυρεωτικά», που αναφερόταν στις συνθήκες διαβίωσης των μεταλλωρύχων την εποχή του Σερπιέρι, οπότε το άγαλμα περιλούστηκε με μπογιές και απομακρύνθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη. Αργότερα τοποθετήθηκε ξανά στο αρχικό βάθρο, όπου υπάρχουν τρεις επιγραφές. Μία γραμμένη στα ελληνικά («Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης, ζώσαν εκ νεκράς ανέστησε πόλιν και πλούτον από σποδού αυτή εξανέτειλε»), μία στα γαλλικά («Ο Ι. Β. Σερπιέρι από μια παραμελημένη τέφρα ανέσυρε τη λάμψη του μετάλλου και το ψωμί του εργάτη») και μία στα ιταλικά («Στον Ιταλό Ι. Β. Σερπιέρι, η πόλη θέλησε και ξαγρυπνά εδώ»). Η ονομασία του χώρου εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σαν σημείο αναφοράς και ακούς πολλούς Λαυριώτες να λένε «στο άγαλμα».

Στις μέρες μας, το μήνυμα των εκλογών στις Σκουριές της Χαλκιδικής, επαναφέρει στη σύγχρονη εποχή τον αγώνα για το τόπο μας, την αυτόνομη και αυτόκεντρη ανάπτυξη και τον έλεγχο των παρεμβάσεων στη φύση και στην εργασία, από τους «ιθαγενείς» τούτου του τόπου! Ο αγώνας συνεχίζεται και το νήμα του αγώνα από το Λαύριο, τα ορυχεία στις Η.Π.Α, τους ανθρακωρύχους της Αγγλίας, το μεταλλείο στην Τουρκία μέχρι τις Σκουριές, ενώνει τη μνήμη, την αντίσταση και τους μάρτυρες για την καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων και των τόπων.

                                                                                                                               Δημ.Ναπ.Γ